Po śmierci Mieszka II, władzę w Polsce przejął jego syn Kazimierz. Aby objąć ojcowską schedę wrócił z Niemiec, gdzie znalazł się podczas najazdu niemiecko-ruskim. Kazimierz mógł czuć się tam bezpiecznie dzięki rodzinnym koneksjom matki. Królowa Rycheza była spokrewniona z wieloma wpływowymi ludźmi z elity władzy cesarstwa.
Na tronie polskim utrzymał się jednak zaledwie rok. Próba odbudowy silnej władzy monarszej doprowadziła do buntu możnowładców, na skutek którego Kazimierz został zmuszony do ponownej ucieczki do Niemiec. Władzę na ziemiach polskich przejęli możnowładcy, którzy objęli rządy nad poszczególnymi dzielnicami kraju.
Wkrótce jednak przeciwko nim wybuchło wielkie antyfeudalne i antychrześcijańskie powstanie ludowe, które objęło centralne dzielnice kraju, głównie Wielkopolskę. Rebelia była reakcją na wzrastający ucisk niższych warstw ludności, ze strony możnych świeckich i duchownych. Powstanie to przeszło do historii jako tzw. reakcja pogańska i doprowadziło do faktycznej likwidacji polskiej organizacji państwowej i kościelnej.
Niewiele wiemy o losach Polski w tym okresie. Wiemy jedynie, że jeden z urzędników Mieszka II, niejaki Miecław, korzystając z ogólnego rozprężenia przejął władzę na Mazowszu i stworzył z tej dzielnicy swoje udzielne władztwo.
Ale nawet to nie oznaczało jeszcze końca nieszczęść, które stały się udziałem dawnego państwa Piastów. Otóż na pozbawiony dynastii, wewnętrznie rozbity kraj spadł niszczycielski najazd czeski. Książę czeski Brzetysław korzystając z problemów północnego sąsiada najechał i całkowicie złupił bezbronne już wtenczas państwo. Do legendy przeszły skarby jakie zdobyli Czesi w złupionych grodach polskich. Z samej katedry gnieźnieńskiej zrabowali złoty krzyż ofiarowany przez Bolesława Chrobrego, który ważył ponoć trzy razy tyle co sam władca, złote tablice wysadzane klejnotami i wiele innych wspaniałych kosztowności. Wracając do siebie czeski książę przyłączył do swej dziedziny Śląsk, Małopolskę oraz uprowadził tysiące jeńców. Najcenniejszym „jeńcem” czeskiego księcia stał się… święty Wojciech, którego bezcenne relikwie zostały wywiezione do Pragi. Katastrofa państwa była całkowita. Wydawać by się mogło, że nic już nie uratuje Polski. Pomoc przyszła jednak z najmniej oczekiwanej strony, z Niemiec. Powodów niemieckiej interwencji było kilka. Po pierwsze cesarz Henryk III, jako jeden z filarów chrześcijaństwa, nie mógł przecież zgodzić się aby tuż za jego granicami odrodziło się pogaństwo. Po drugie upadek Polski oznaczał automatyczny wzrost znaczenia państwa czeskiego, a zachwianie równowagi na wschodzie również nie było na rękę imperatorowi. Po trzecie wreszcie interesy naszego księcia-uciekiniera reprezentowali przy cesarskim tronie członkowie rodziny matki – biskup Kolonii i książę bawarski.
Cesarz wsparł Kazimierza militarnie i to umożliwiło powrót księcia do kraju. Opanowana została Wielkopolska, a następnie odzyskano z rąk czeskich Małopolskę. Następnie Kazimierz zawarł bezcenny sojusz z wrogiem swego ojca Jarosławem Mądrym, dzięki czemu poślubił Dobroniegę Marię oraz uzyskał wsparcie Rusinów w wyprawie wojennej przeciw Miecławowi. Wobec wspólnego najazdu polsko-ruskiego Mazowszanie okazali się bezradni i kolejna dzielnica wróciła pod rządy Piastów. Następnie przyszła kolej na Śląsk. Tym razem polska akcja zbrojna spotkała się z brakiem zrozumienia ze strony cesarza. Na szczęście dla Kazimierza niemiecką wyprawę udało się powstrzymać drogą dyplomatyczną, znów oczywiści dzięki wsparciu rodziny. Śląsk pozostał przy Polsce, jednak Kazimierz zgodził się płacić z tej ziemi wysoki trybut na rzecz Czech.
W ten oto sposób książę podniósł z całkowitego upadku państwo swoich przodków, była to już jedna zupełnie inna kraina. Centrum władzy przeniosło się z straszliwie zniszczonej przez Czechów Wielkopolski do Małopolski, a siedzibą księcia stał się gród wawelski. Podstawowym wyzwaniem przed jakim stanął Kazimierz była odbudowa organizacji kościelnej i administracji państwowej. Książę zreformował również siły zbrojne swojego państwa – w miejsce zawodowej drużyny wojowników, pojawili się żołnierze pełniący swoją funkcję w oparcie o przydzielone sobie na zasadzie lenna działki ziemi, z nich w późniejszych latach powstała warstwa rycerska. Zmiana ta uniezależniła panującego od kaprysu Fortuny na polu walki.
Mimo że Kazimierz nie dokończył dzieła obudowy kraju (zmarł nagle w 1058 roku, w wieku zaledwie 42 lat) to w pełni zasłużył na przydomek Odnowiciela. Zostawił swemu synowi Bolesławowi kraj dobrze zorganizowany i silny.
