Dzięki współpracy z Ambasadą Szwecji w Warszawie gościmy w murach naszej szkoły – Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Piotra Latoski w Rudzie Śląskiej wystawę dotyczącą szwedzkiego dyplomaty, przemysłowca i bohatera, który w czasie II wojny światowej uratował na Węgrzech kilkadziesiąt tysięcy Żydów od holokaustu.
Pełna wypowiedź w telewizji ” Sfera ” mgr S. Kolona [ 5: 45 min ]
Wykorzystano materiały udostępnione przez Ambasadę Szwecji w Warszawie.
www.sweden.se
Co się stało z Raoulem Wallenbergiem?
Los Wallenberga pozostaje intrygującą zagadką.
Do dzisiaj nie wiadomo, co się z nim stało po aresztowaniu.
W kwietniu 1945 r.nie było już wątpliwości, że zniknął. Z informacji od Rosjan wynikało, że nie przebywał na terenie ZSRR.
Jednak powracający na początku lat 50. XX wieku jeńcy wojenni twierdzili, że widzieli go w więzieniu w Moskwie.
Władze szwedzkie spróbowały ponownie ustalić, jaki los spotkał Wallenberga. W 1957 r. rząd radziecki udzielił nowej odpowiedzi.
Odnaleziono odręcznie sporządzony dokument datowany na 17 lipca 1947 r..
Informował on, że “więzień Wallenberg ..zmarł zeszłej nocy”
Mimo sceptycznego stanowiska Szwecji Rosjanie podtrzymali tę wersję przez ponad 30 lat.
W październiku 1989 r. żądania wysuwane przez szwedzki rząsd i rodzinę doprowadziły do przełomu.
Przedstawicieli rodziny zaproszono do Moskwy na rozmowy.
Przekazano im paszporty, kalendarzyk kieszonkowy i inne rzeczy osobiste poszukiwanego.
Rzekomo znaleziono je podczas prac remontowych w archiwach KGB.
Dwa lata później rządy Szwecji i ZSRR zdecydowały się powołać wspólną grupę roboczą, żeby uporządkowała wiedzę na temat losów Wallenberga.
Raporty z prac tej grupy opublikowano w 2001 roku.
Brak w nich jednoznacznych ustaleń, stwierdzają jedynie, że wiele ważnych pytań nadal pozostaje bez odpowiedzi i w związku z tym sprawy Wallenberga nie może uznać za ostatecznie zamkniętą.
W październiku 201 r. rząd szwedzki powołał oficjalną komisję śledczą, tzw. Komisję Wallenberga.
W 2003 r. opublikowano raport podsumowujący.
Kroki podejmowane na szczeblu politycznym przedstawiono w rozdziale zatytułowanym “Dyplomatyczna porażka”.
Paszporty ochronne
W 1944 r. Stany Zjednoczone powołały Komitet ds. Uchodźców Wojennych (War Refugge Board), organizację, której celem było ratowanie Żydów przed nazistowskimi prześladowaniami. Komitet zwrócił się z prośbą o wsparcie do Szwecji, jednego z nielicznych neutralnych wówczas państw w Europie.
Amerykanie chcieli, by szwedzki rząd wysłał do Budapesztu swojego przedstawiciela z misją niesienia pomocy pozostającym tam jeszcze węgierskim Żydom.
Misję tę zaproponowano Wallenbergowi, a on się zgodził.
Przed jego przybyciem do Budapesztu szwedzką placówkę na Węgrzech wspomagał Valdemar Langlet, przedstawiciel Szwedzkiego Czerwonego Krzyża.
Wynajmował on budynki, które po oznakowaniu jako Biblioteka Szwedzka czy Szwedzki Instytut Badawczy służyły za kryjówki dla Żydów.
Po przyjeździe do Budapesztu Wallenberg najpierw zaprojektował wzór szwedzkiego paszportu ochronnego.
Niemieccy i węgierscy biurokraci przywiązywali dużą wagę do symboli, dlatego stworzone przez Wallenberga dokumenty były żółto – niebieskie z centralnie umieszczonym na okładce godłem Szwecji.
Wewnątrz znajdowały się stosowne pieczęcie i podpisy.
Wallenbergowi udało się przekonać Ministerstwo Spraw Zagranicznych do uznania 4500 tego typu paszportów.
W rzeczywistości wystawił ich trzy razy więcej. Pod koniec wojny, kiedy sytuacja była krytyczna, Wallenberg wystawiał uproszczoną wersję dokumentu, opatrzoną tylko jego podpisem.
W panującym wówczas chaosie wystarczyło nawet to.
Do realizacji swoich celów Wallenberg wykorzystywał różne środki, od przekupstwa po szantaż.
Pozostali dyplomaci pracujący w szwedzkim poselstwie pozostawali początkowo sceptyczni wobec niekonwencjonalnych metod kolegi.
Kiedy jednak jego wysiłki zaczęły przynosić rezultaty, szybko udzielili mu wsparcia.
Prowadzony przez Wallenberga departament został powiększony; w szczytowym okresie zatrudniał kilkaset osób.
20 listopada 1944 r. Adolf Eichmann zarządził deportację tysięcy węgierskich Żydów.
Zmuszono ich do opuszczenia kraju w tzw. marszach śmierci – pieszo, w nieludzko trudnych warunkach.
Pomoc Wallenberga polegała na rozdawaniu im paszportów ochronnych, dostarczaniu jedzenia i leków.
W styczniu 1945 r. w Budapeszcie pojawili się Rosjanie.
17 stycznia służby sowieckie aresztowały Wallenberga.
Wallenberg był dyplomatą i przedsiębiorcą. W czerwcu 1944 r. oddelegowano go do Budapesztu w roli attaché szwedzkiej placówki dyplomatycznej. Miał tam rozpocząć akcję ratowania Żydów i objąć kierownictwo nad powołaną specjalnie sekcją humanitarną. Jego misja polegała na wydawaniu szwedzkich paszportów ochronnych i wynajmie budynków. Tak zwane “szwedzkie domy” stały się schronieniem dla Żydów. W ten sposób udało się mu uratować dziesiątki tysięcy ludzkich istnień.
W styczniu 1945 roku Wallenberg został aresztowany przez Sowietów. Jego dalsze losy pozostają nieznane. Rosjanie twierdzą, że zmarł w sowieckim więzieniu 17 lipca 1947 r. , ale według relacji licznych świadków żył o wiele dłużej.